Китоби Маргу зиндаги
Шамъҳои ҳамешафурӯзони ҳидоят
Вақте, ки имонамон ба афкору андешаҳо ва ақидаву идеяҳоямон бузӯрг ва пухта нест ва онҳо аз андарун ва қалбамон сарчашма намегиранд ва гӯж, ки бо мо мижнаи сатҳк доранд ва аз ҷонамон бароямон азизтар нестанд, саъй хоҳем кард онҳоро ба инҳисор ва тасаллути хеш дароварем ва чун даржбем, ки касе онҳоро ба худ нисбат дода, оташи хашму ғазабамон шӯълавар мешавад ва бо тамоми қудрат талош хоҳем кард, ки онҳоро барои худ ва ба номи хеш собит нигаҳ дошта, аз дастрас ва газанди дигарон дар амон дорем.
Сафои шодкомк дар он аст, ки қабл аз ин, ки парвонаи зиндагии мо бо шӯълаи марг парпар шавад, бо ду чашми хеш назорагари он бошем, ки андешаҳо ва идеяҳоямон ба мулкият ва тасарруфи дигарон даромадаанд, дар он сурат аст, ки зинда хоҳем монд.
Чун эҳсос мекунем, ки пас аз хомӯш шудани шамъи зиндагиямон дар ин кураи хокк афкору андешаҳоямон тӯшаи роҳи дигарон хоҳанд шуд, дар қалбу ҷонамон гулҳои ризояту саъодат ва хушбахтк ва итминону умед шукуфта хоҳанд зад.
Фақат бозаргонону тоҷиронанд, ки бо ҳирсу тамаъ бисжр саъй доранд, равобити тиҷорати хешро аз даст надиҳанд, то мабодо дигарон аз аҷносашон сӯистифода
кунанд ва судашонро ба ҷайби худ зананд, аммо андешамандону соҳибони идеяҳову назарижт ва даъватгорон, саъодати хешро дар имони мардум ба идеяҳо ва ормонҳояшон мебинанд ва аз ин, ки афкорашон ба худашон нисбат дода нашавад ва ж бархе онҳоро ба худ нисбат диҳанд, ҳеҷ тарсу воҳимае надоранд ва бадин сурат бо шодмонк ва саъодат назорагари зинда мондани андешаҳояшон мешаванд, зеро онон худро соҳиби ин афкор ва андешаҳо намедонанд, балки худро фақат ва фақат ҳалқаи васл ва бажнгару равшангари онҳо ба ҳисоб меоваранд. Онон даржфтаанд чашмае, ки аз он оби ҳажт ва зиндагонк бар мегиранд, сохти худашон набуда ва дар тавлиди он ҳеҷ нақше барояшон қоил нестанд, чун хориҷ аз қудрату тавони онҳост…
Шодии муқаддасашон танҳо дар ин хулоса мешавад, ки бо дили саршор аз саъодату итминон бадон чашмаи воло вобастаанд ва бо манбаъи аслк иртибот доранд.
Фаҳм… эҳсос…
Ихтилофест бузӯрг… бисжр бузӯрг… мижни фаҳмидани ҳақиқат ва эҳсос кардани он. Аввал илм асту дониш… ва дуввумк маърифат асту шинохт!…
Дар аввал, мо танҳо бо калимаҳо ва мафҳуми хушкашон робита дорем… ва гоҳе ҳам бо таҷрибаҳо ва натиҷаҳои ҷузък… ва дар дуввумк бо афкору андешаҳои зинда ва эҳсосоти куллк…
Дар аввал, донишу маълумоте аз берун ба мо дохил мешавад ва дар гӯша ва канори ақламон бегонавор ва
31
ҳайрон мечарханд ва мондагор ва бойгонк мешаванд ва дар дуввумк, ҳақоиқ ва воқеъиятҳо аз дарун ва кунҳи зотамон сар берун меоварад ва ҳамон хуне, ки дар рагҳоямон ҷорк аст, дар шоху баргашон ҷаражн межбад ва партави нурашон бо тапиши қалбамон ҳамоҳангу ҳамсадо мешавад.
Дар аввал, маҷмуъае аз доираҳои холк ва унвонҳои дурушт ба чашм мехуранд: Сарлавҳаи илм бо ҳазорон шоху барг ва тақсимҳое, ки дар зери он мегунҷад…, сирри мақолаи дин бо ҳазору як бахшу қисмату дарс…, фану ҳунар бо нигаришҳо ва барномаҳо ва сабкҳои гуногунаш…!
Ва дар дуввумк, нерӯест ягона, ки ба қудрату тавони ҷаҳон ва табиъати бузӯрг вобастааст… ва ҷӯйборест равон ва хушкношуданк, ки аз чашмаи асолату манбаъи аслк сарчашма мегирад!…