Месяц: Февраль 2020
-
Бегонашавӣ ва меҳнати бегонашуда
Омӯзиши вазъияти воқеии иқтисодию иҷтимоии синфи коргар дар миёнаҳои асри 19 ба зарурати коркарди назари наву ѓайрианъанавӣ ба ҷомеаи инсонӣ ва таърихи он овард. Категорияе марказие, ки бо ёрии он Маркс кӯшиш намуд моҳияти муносибатҳои капиталистӣ ва мақоми инсонро дар он муайян намояд, ин категорияи бегонашавӣ буд. Онро истифода намуда,…
Подробнее » -
Муносибати антропологӣ: шахсият дар маркази таваҷҷуҳи маориф
Тараққиёти иқтисод, илм ва саноати ҷамъиятӣ дар назди маориф ва педагогика талаботе гузошт, ки онҳо ҳамзамон бо универсалияту гуногунҷонибагиашон фарқ мекунанд: инсони бомаърифати мутахассиси як соҳаи муайяни донишҳо буда, дар айни ҳол донад, ки дар дигар соҳаҳо чи кор шуда истодааст, то ин ки ба онҳо хуб сарфаҳм рафта тавонад.…
Подробнее » -
Маориф дар асри 20
Инкишофи босуръату вусъатноки ҷомеаи сармоядорӣ, рақобати кишварҳои мутараққӣ барои дигаргунсозии ҷаҳон, бо ду ҷанги ҷаҳонӣ, ташаннуҷи масъалаҳои иҷтимоӣ ва тағйир додани афзалиятҳои иҷтимоӣ дар олам мӯҷиб гаштанд. Идеологикунонии ҳаёти ҷамъиятӣ, рӯҳияи душманона дар давраи «ҷанги сард» манфиатҳои сиёсикунонидашударо асоси мӯҳтавоии таълиму тарбия карданд, ки ин манфиатҳо равандҳои интиқолоти тағйирии рамзҳои…
Подробнее » -
Маорифи классикӣ ва масоили он
Аммо бо инкишофи ҷамъияту табақабандии он ба сарсатмандону камбизоатҳо томияти маромпешакунии фардӣ-иҷтимоии азхудкунии таҷрибаи калонсолон аз ҷониби ҷавонон хароб шудан мегифт. Барои ҷавонписари аз оилаи ашроф, ки ҳамеша бо ҳама чизи барои беҳдошти зиндагонӣ зарур таъмин аст, чунин мушкилот вуҷуд надошт. Вай ба азхудкунии донишҳо ва сайқали қобилиятҳо, ки арзишу…
Подробнее » -
Эътиқод ва ҳақиқат
Ҳақиқат — ин категорияи арзишӣ-назариявӣ мебошад. Дар ҷиҳати гносеологӣ вай идеали донишро ифода намуда, стратегияи фаъолияти маърифатиро муайян менамояд. Назарияи ҳақиқат бояд ҳалли ду вазифаи асосии гносеологияро дастрас намояд: 1) мо чиро дониста метавонем; 2) мо чигуна дониста метавонем. Ҳақиқат ҳамчун категорияи фарҳанг ба ҳамаи ҷанбаҳои ҳаёти ҷамъият дахл дорад.…
Подробнее » -
Эътикод ва фахмиш дар доираи иртибот
Дар илмҳои иҷтимоӣ-гуманитарӣ ду тарзи назариясозӣ ташаккул ёфтааст: якумаш ихлосманидашро нисбати усулҳои илмҳои табиатшиносӣ намоиш дода, онҳоро воситаҳои куллии маърифатӣ, таъминкунандаи хусусияти маънидодкунандаи донишҳои иҷтимоӣ-гуманитарӣ меҳисобанд; дуюмаш, бинобар тахфиф нашудани ҷамъият ба табиат, аз ҳамдигар фарқ доштани воситаҳои маърифатии илмҳои табиатшиносӣ ва иҷтимоӣ-гуманитарро қайд менамояд. Парадигмаи стсиентӣ (стсиентизм — ин…
Подробнее » -
Мафхуми «эътикод», «эътимодбахшӣ», «шубха» дар маърифат
Яке аз қисмҳои муҳими фалсафа назарияи маърифат (гносеология) мебошад, ки принсипҳои куллии маърифат, сарчашмаҳо ва шартҳои эътимодбахшӣ ва ҳақиқӣ будани донишро меомӯзад. Чиро дар назар дорем, вақте мегӯем, ки чизеро медонем? Агар мо дар сари ин савол андеша кунем, пас маълум менамоем, ки: ҳамаи он чӣ, ки ба сифати дониш…
Подробнее » -
Забон, «бозихои забони», манзараи забонии олам
Дар бораи «чӣ будан»-и сухану калима ҳанӯз дар замони атиқа масъалагузорӣ шуда буд. Аз замони Демокрит (асри V-IV то мелодӣ), ки калима-номро аз ашёҳо ҷудо карда буд, баҳс дар атрофи ин масъала ривоҷ гирифт: худи номи ашё чист? Афлотун дар муколамаи «Кратил» барои наслҳои ояндаи файласуфон вазифа-саволро ифода намуд: калима…
Подробнее » -
Шархдихи, фахмиш, тафсир дар илмхои ичтимои ва гуманитари
1. ШАРҲДИҲИИ ИЛМӢ ВА НАВЪҲОИ ОН Аз нимаи асри ХХ ин суол васеъ муҳокима карда мешавад: оё усулҳои табиатшиносӣ ягона методҳои илмӣ мебошанду бинобар ин, метавонанд бе қайду шарт барои пажӯҳиши масъалаҳои инсон ва ҷамъият тадбиқ шаванд? Ҳалли ин масъала мантиқшиносон, методологҳо, файласуфони илмро дар давоми зиёда аз ним аср…
Подробнее » -
Табиати арзишҳо, нақши онҳо дар маърифати иҷтимоӣ-гуманитарӣ
11.1. МАФҲУМИ «АРЗИШ» Барои фаҳмиши масъалаи мазкур ба намунаҳои маънидодкунии мафҳумҳои дар фалсафа устуворгаштаи «арзиш» ва «аксиология» муроҷиат менамоем, то ки зуҳуротҳои бо ин мафҳумҳо дар парадигмаи муайян ифодашавандаро тассаввур намуда, омӯзиши масъалаҳои фалсафаи илмро идома диҳем. Дар яке аз луғатҳои фалсафӣ (ниг.: Философский энциклопедический словарь. – М., 1989.) мафҳуми…
Подробнее »